Mikroorganizmaların tanınabilmesi için öncelikle üretilebilmeleri gerekmektedir. Bu amaçla besin ihtiyaçlarının ve ideal yaşam ortamlarının bilinmesi önem taşır. Mikroorganizmaların beslenme ve üremesi için gerekli maddeler;
-Hidrojen alıcı ve verici maddeler
-Karbon kaynağı
-Azot kaynağı
-Mineraller
-Gelişme faktörleri ve vitaminler
-O2
-CO2
-Su
Mikroorganizmaların Beslenme ve Üremesine Etki Eden Çevre Etmenleri:
pH: Bakteriler genelde nötral pH’da (7.2) ürerler. Besiyerinin hazırlanması sırasında pH dikkat edilmesi gereken oldukça önemli bir faktördür. pH’nın ısı, metabolizma ürünleri ve besiyerinin yapısı ile ilişkili olarak değişebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Isı:
Psikrofil bakteriler ; - 8 + 15 °C
Mezofil bakteriler ; +20 + 45 °C
Termofil bakteriler ; + 50 + 70 °C
Oksidasyon redüksiyon potansiyeli:
-Osmotik basınç
-Oksijen: Bakteriler ihtiyaç duydukları oksijen konsantrasyonuna göre dört grupta incelenebilirler;
-
Obligat aerop; üreyebilmek için mutlak surette oksijene ihtiyaç duyan
-
Obligat anaerop; tamamen oksijensiz ortamda
-
Fakültatif anaerop; hem oksijenli hem de oksijensiz ortamda
-
Mikroaerofil ise; çok az miktardaki oksijen konsantrasyonunda üremeye uyum göstermiş olan bakterilerdir.
MİKROORGANİZMALARIN ÜRETİLME ORTAMLARI
Mikroorganizmaları in-vitro olarak üretmek için kullanılan, laboratuvarda hazırlanan ortamlara besiyeri denir.
Besiyerleri; içerisinde bulunan katılaştırıcı madde oranına göre; katı, sıvı, yarı katı şekillerde olabilir.
Katı besiyeri, sıvı besiyerine agar adı verilen, 95°C’de eriyip 42 °C’de katılaşan ve bir deniz yosunundan elde edilen bir maddenin belli oranlarda katılmasıyla elde edilir.
Genel olarak besiyerinde %1.5-3 oranında agar bulunursa katı, %0.3-0.5 oranında ise yarı katı besiyeri elde edilmiş olur.
Besiyerlerinin Hazırlanmasında Dikkat Edilecek Noktalar
Toz besiyeri uygun koşullarda, nemsiz ve serin yerde muhafaza edilmelidir.
Son kullanım tarihine dikkat edilmelidir.
Tartım işleminde 0.01 gram duyarlılıktaki terazi kullanılmalıdır.
Besiyeri hazırlamada deiyonize veya damıtık sular kullanılmalıdır.
Suda kolay erimeyen bazı dehidre besiyerlerini eritmek için 50°C’ye kadar ısıtma işlemi yapılmalıdır.
Besiyerinin pH’sı 25°C’de kontrol edilmelidir.
pH ayarlama işlemi sterilizasyon işleminden sonra yapılmalıdır (broth besiyerlerinde).
pH ayarlamasında filitre ile sterilize edilmiş 1 N NaOH ve 1 N HCL kullanılmalıdır.
Sterilizasyon sonrası kontaminasyona neden olabileceğinden besiyeri hazırlanan erlenin kenarlarında yapışık besiyeri kalmamalıdır.
Otoklavlama öncesi kaynamayacak kadar ısıtılarak besiyerinin iyice erimesi sağlanmalıdır.
Otoklavlamadan sonra besiyeri sıcaklığı 50°C’ye düştükten sonra petrilere dökülmelidir.
Isıya duyarlı antibiyotik, çeşitli ayıraçlar, kan gibi zenginleştirici maddeler yine sıcaklık 50°C’ye düştükten sonra besiyerine ilave edilmelidir.
Petrilere dökülen besiyerinin kalınlığı 5 mm olmalıdır.
Sterilizasyondan sonra katılaşmış olan besiyerleri içerisinde katkı maddeleri varsa, yüksek sıcaklıkta bozuluyorsa yeniden eritilerek kullanılmamalıdır.
Ancak besiyeri yukarıdaki şartları taşımıyorsa 85-90°C’lik su banyolarında veya mikrodalga fırınlarda bir defaya mahsus olmak üzere eritilerek kullanılabilir.
Hazırlanan Besiyerlerinin Depolanması:
Hazırlanan besiyerleri prensip olarak aynı gün kullanılmalıdır.
Besiyerinin raf ömrünü ışık, nem, sıcaklık ve besiyeri bileşimi gibi faktörler belirler.
Ancak içlerinde bozulabilecek katkılar yoksa nemini kaybetmeyecek şekilde, karanlıkta ambalajlanarak, 6-8°C’de (buzdolabının alt raflarında) 2-3 ay kadar muhafaza edilebilirler.
Besiyeri hazırlama hataları:
Bileşenler tam olarak erimeden ve besiyeri hazırlandıktan uzun bir süre sonra sterilizasyon uygulanması, steril katkıların kontamine edilmesi veya besiyeri 50ºC iken ilave edilmesi, ısıl işleme duyarlı agarlı besiyerlerinin dondurulup tekrar eritilmesi, kullanılan çözeltilerin eskimesi sayılabilir.