Çapraz kontaminasyon, bakteri ve virüslerin kontamine olmuş bir yüzeyden, kontaminasyona maruz kalmamış başka bir yüzeye transfer olmasıyla medyana gelmektedir. Çapraz kontaminasyon gıda kaynaklı hastalıklar ve gıda zehirlenmeleri için anahtar bir kelimedir. Çapraz kontaminasyon dört ana kaynağa sahiptir: Gıdalar, insanlar, ekipman ve çalışma alanları.
Gıdalar
Çiğ ve bozulmaya yatkın gıdalar zararlı bakterileri bulundurabilirler. örneğin, çiğ et doğal olarak yüksek oranlarda Salmonella, Campylobacter ve Listeria gibi gıda kökenli hastalıkların temelini oluşturabilecek zararlı bakterileri barındırabilir.
Eğer zararlı bakteriler konusunda dikkatli davranılmazsa, bu bakteriler çiğ gıdalardan pişmiş ve tüketime hazır gıdalara kolaylıkla bulaşabilmektedir. Bu konuyla ilgili bazı örnekler ise şöyledir:
Yanlış muhafaza ile birlikte, çiğ etin kanı ya da suyu, salam, sosis gibi pişmiş gıdalara ya da salata, pasta gibi tüketime hazır gıdaların üzerine damlayabilir.
Çiğ ve pişmiş gıdalar sandviç ve karışık salata hazırlamak için birlikte kullanılırlarsa, zararlı bakteriler bu yeşilliklerden diğer gıdalara (et, peynir ve yumurta gibi) kolaylıkla taşınır.
İnsanlar
Zararlı bakteriler insan bedeninin içinde ve üzerinde yaşayabilmektedirler. özellikle el ve yüz bölgesinde ve kıyafetlerde bulunurlar. Ancak bunlar düşük oranlarda bulunduklarından hastalıklara sebebiyet vermemektedirler. Eğer bu bakteriler vücut veya kıyafetlerden gıdalara bulaşırlarsa ve çoğalmalarına yatkın şartlar mevcutsa, bu gıdalar tüketim için güvensiz hale gelirler.
Ekipman
Bakteriler, ekipmanların çatlak ve yarıklarında yaşayabilmekte ve çoğalabilmektedir. Bu ekipmanlardan özellikle kesme tahtalarının yüzeyinde yaşayabilirler. Ekipmanlar kullanıldıktan sonra, bakteri taşıyan gıdaların bazı parçaları ekipman yüzeyinde kalabilir. Eğer bu ekipmanlar uygun olarak yıkanmazlarsa, daha sonraki kullanımlarda bakteriler diğer gıdalara taşınabilirler.
Çalışma Alanları
Masa yüzeyleri gibi çalışma alanları insanlar, çiğ gıdalar, temiz olmayan ekipmanlar ya da yere konulmuş karton gibi diğer şeylerle devamlı temas halindedirler. Eğer çalışma masaları uygun olarak temizlenmezlerse, bunların üzerine konulan gıdalar kolaylıkla kontamine hale gelebilirler
Çapraz kontaminasyon çeşitleri:
- - Personel elinden gıdaya bulaşma
- - Ekipman veya gıdanın temas ettiği yüzeyden gıdaya bulaşma
İşletmelerde yapılan çalışmalarda özellikle;
- - Tezgah üzerine konulan paketlerden,
- - Buzdolabı vb. Soğutma ekipmanlarından,
- - Aynı kesme tahtası üzerinde birden fazla çeşit gıdanın kesilmesinden aynı zamanda,
- - Eldiven kullanımından önce ellerin yıkanmamasından,
- - Çalışma tezgahlarının dezenfekte edilmemesinden,
- - Dezenfektan konsantrasyonlarının doğru konsantrasyonda olmamasından ve
- - Son durulama sıcaklığına ulaşılmamasından kaynaklanan çapraz kontaminasyonlar olduğu tespit edilmiştir.
Bu aşamada çapraz Kontaminasyonu önlemek için standart operasyon prosedürlerinin hazırlanması önemlidir. Burada şunlara odaklanılmalıdır;
- - Gıdaların ve kimyasalların depolanması
- - Ekipmanlar ve kullanımları
Personel hijyeni: Bu konuda özellikle personelin görevi yada yapacağı işin türü değiştiği zaman ellerini yıkaması gerektiği, düzenli olarak eldiven kullanması, ellerin veya kirli gıdaların silinmesi için bez kullanımından kaçınılması sağlanmalıdır.
Mal Kabul: Bu durumda çiğ ve yemeye hazır gıdalar teslimat sırasında ayrı muhafaza edilmelidir.
Gıdaların ve Kimyasalların Depolanması: Mümkünse çiğ et ve pişmiş veya yenmeye hazır gıdaların ayrı dolaplarda muhafaza edilmesi, eğer bu mümkün değilse çiğ etin aynı dolapta pişmiş veya yenmeye hazır gıdaların altında kalacak şekilde depolanması, gıdaların iyi bir şekilde sarılması (streçlenmesi gibi), gıdaların zeminden en az 15 cm yukarda kalacak şekilde muhafaza edilmesi, yığınlar halinde depolamadan kaçınılması ve depolara belli kişilerin girmesi sağlanmalıdır.
Kimyasallar mümkünse ayrı ve kilitli bir alanda depolanmalıdır mümkün değilse gıdalardan ayrılmalıdır,
Hazırlama: Sık sık çalışma tezgahları ve kullanılan alet ekipmanlar temizlenip dezenfekte edilmelidir. Bunların dışında kesme tahtaları her kullanım arasında temizlenmeli, eldivenler sık sık değiştirilmeli, eller uygun şekilde yıkanmalı, depolanacak gıdaların üzerleri kapatılmalı ve çalışma alanlarında yemek yemekten kaçınılmalı.
Ekipmanlar: Çiğ ve pişmiş veya yenmeye hazır gıdalar için ayrı kesme tahtaları bulunmalı bu mümkün değilse farklı ürünlerin kullanımları arasında aynı ekipmanın nasıl kullanılacağı ile ilgili dökümanlar olmalı, Proplu termometreler her kullanımdan önce ve sonra temizlenip dezenfekte edilmeli, mümkünse ayrı termometreler olmalı veya kontaminasyon riskini azaltmak için infrared termometreler kullanılmalı, temizlik sırasında yüksek riskli alanlar düşük riskli alanlardan önce temizlenmesi tavsiye edilir. Özelliklede aynı temizlik ekipmanları kullanılacaksa, çalışanlar Kontaminasyonu önlemek için her lavaboyu kullanım amacına uygun olarak kullanmalı, plastik torbalar, folyolar tekrar kullanılmamalı.
Temizlik ve Dezenfeksiyon: Temizlik ve dezenfeksiyon için tasarlanmış kovalar kullanılmalı, sanitasyon solüsyonlarının konsantrasyonları sık sık kontrol edilmeli, sanitasyon solüsyonu sık sık değiştirilmelidir.
Çapraz Bulaşmayı Önleme Kuralları
- - Direkt tüketime sunulacak gıdalar, çiğ ürünlerle bir araya gelmemeli.
- - Direkt tüketime sunulacak gıdalarla çiğ gıdalar ayrı yerlerde depolanmalı.
- - Direkt tüketime sunulacak gıdalar ve çiğ gıdalar için ayrı ekipmanlar kullanılmalı.
- - Çiğ gıdalara veya çiğ gıdalarda kullanılan ekipmana dokunduktan sonra direkt tüketime sunulacak gıda işleyecekseniz mutlaka ellerinizi iyice yıkayın.
- - Direkt tüketime sunulacak gıdalara mümkünse hiç dokunmayınız, veya bir kullanımlık eldiven giyerek işlem yapınız.
- - Kullandığınız ekipmanların temiz sağlam olmasına dikkat ediniz.
- - Üretim ve depolama alanında çöpleri uzun süre tutmayınız, çöpleri bu süre zarfında hijyenik olarak muhafaza ediniz.
- - Üretim ve depolama alanında böcek, kemirgen ve her türlü haşerenin girişine karşı koruyunuz.
Çapraz kontaminasyondan kaçınmak için üretim alanlarınızın giriş ve çıkışlarına HyPass koyarak mikroorganizmaların ayakla taşınmasını engelleyebilirsiniz.
Hysafe Air ile havadaki mikroorganizmaları yok edebilirsiniz.
HyPass hakkında bilgi için TIKLAYINIZ.
Hysafe Air hakkında bilgi için TIKLAYINIZ.