Tavuk Hastalılarının Sebepleri Kaliteli ve bol miktarda ürün alabilmek ancak sağlıklı hayvanlarda mümkündür. Bu sebeple hastalıların ortaya çıkış yetiştiriciler tarafından çok iyi bilinmelidir.
Hayvan hastalıkları denilince şu asla akıldan çıkartılmamalıdır.Hangi hayvan ve hastalık olursa olsun hastalığa karşı önlem almak hastalıkla uğraşmaktan daha kolay ve ucuzdur.
Diğer çiftlik hayvanları gibi tavukların da pek çok hastalığı vardır. Üstelik bunların çoğunun tek korunma yolu aşıdır. Hastalık çıktığında tedavi ya hiç yoktur; ya da çok az etkilidir.
Tavuk hastalıklarının önemli bir bölümü gözle örülemeyecek kadar küçük canlılara verilen addır. Bunlar genel olarak 3 grupta toplanır. Mantarlar bu gruplardan biridir. Bunlar da gözle görülmez ve bazıları hastalık yapar . Ancak her mantar zararlı değildir. Örneğin ; penisilin adlı ilaç mantarlardan elde edilir.
Bakterilerinde bazıları zararlıdır. Bu hayvanlarda , insanlarda ve bitkilerde hastalık yaparlar. Bazıları ise zararsızdır. Hatta yararlıdır. Sütü yoğurda veya peynire çeviren de bakterilerdir.
Virüsler ise çok küçük yapılı canlılardır. Bunlar üreyebilmek için mutlaka bir canlının vücuduna ihtiyaç duyarlar. Virüsler asalak canlılardır. Sebep Oldukları hastalıklarda genellikle tehlikeli hastalıklardır.
İşte bu mikroplar hem tavuklarda hem de diğer canlılarda hastalık yapar.Ancak her hastalık mikroplar tarafından yapılmaz. Örneğin; tavuklara verilen yem içerisinde onların ihtiyaç duyduğu besinlerin yeterince olmaması da hastalıklara sebep olur. Zamanında fark edilir ve eksik olan besinler tamamlanırsa bu tür hastalıklara sebep olur . Zamanında fark edilir ve eksik olan besinler tamamlanırsa bu tür hastalıkların tedavisi daha kolaydır.
Hayvanların ışıksız, havasız, pis, yerlerde tutulması , yemlerinin yeterince ve zamanında verilmemesi de hastalıklara sebep olur. Böylece kümes de her türlü hastalık kolayca yayılır.
Önemli Tavuk Hastalıları
Kronik Solunum Yolları Hastalığı
Ülkemizde çok yaygın olan bir hastalıktır. Daha çok genç hayvanlarda görülür. Hasta tavukların yumurtalarından çıkan civcivler de hasta olur. Bu civcivler başka kümeslere satılırsa kümeslere de hastalık bulaştırırlar.
Hasta tavuklarda nefes darlığı görülür. Zor nefes aldığı için başını ileri doğru uzatır ve ötecekmiş gibi bir nefes alır. Kronik solunum hastalığına yakalanmış tavuklarda ölüm oranı çok yüksek değildir. Ancak hayvanların verimi büyük ölçüde düşer. Özellikle kasaplık piliç yetiştiren kümeslerde çok büyük maddi zararlara sebep olur.
Bu hastalıktan korunmanın ilk şartı havadar ve temiz bir kümese sahip olmaktır. İyi beslenen hayvanların bütün hastalıklara karşı daha dayanıklı olacağı unutulmamalıdır.
Beyaz İshal
Daha çok civcivlerde görülen öldürücü bir hastalıktır. Hasta tavukların yumurtalarından çıkan civcivler de hasta olur. Ancak hayvandan hayvana da kolayca bulaşır. Kuluçka evleri dikkat etmezlerse bu hastalığı her yere bulaştırırlar . Beyaz ishal pek çok hastalık gibi yem, ilaç, kümeste kullanılan malzemeler, fare ve kuşlar tarafından diğer kümeslere yayılır. Hastalanan fakat tavuklar ömürlerinin sonuna kadar hastalık bulaştırırlar.
Hasta Tavuklar birbirlerine sokulurlar. Hızlı nefes alırlar. Kanatları aşağıya doğru sarkar. Beyaz yapışkan , köpüklü bir ishal görülür.
Temizlik kurallarına uyulması tek korunma yoludur. Kümesler iki dönem arasında boş kaldığı süre içinde çok iyi temizlenmelidir. Fare gibi hayvanlar hem bu hastalığın hem de diğerlerinin bulaşmasına yardımcı olduklarından yok edilmelidirler.
Kanlı İshal
Bu hastalığa tavukların bağırsaklarında yaşayan bir parazit sebep olur. Genç hayvanlar hastalıktan daha çok etkilenir.
Hastalığa yakalanan hayvanlar solgun ve halsizdir. Tüyleri kabarır, ishal görülür. Dışkıları kanlıdır. Hastalık kümese girince hızla yayılır. Ve çok sayıda hayvanın ölümüne sebep olur.
Hastalığa yol açan parazitin yumurtaları dışkı ile kümese yayılır. Gözle görülmeyecek kadar küçük olan bu yumurtalar yemlere de bulaşır. Bu yumurtaları yiyen tavuklar hastalığa yakalanır.Hastalığın olduğu kümese giren insanların ayakkabılarına ve elbiselerine bulaşan yumurtalar kolayca diğer kümeslere taşınır.
Tavukların altına serilen altlığın ıslak olması ve kümeste çok sayıda tavuk bulunması hastalığın ortaya çıkmasını ve yayılmasını kolaylaştırır. Bu yüzden altlığı sürekli kuru tutmak ve kümeste olması gerekenden fazla tavuk bulundurmamak gerekir.
Kanlı ishalin ortaya çıkmasını engelleyecek ilaçlar vardır. Bu ilaçlar düzenli olarak kullanılır ve diğer hususlara dikkat edilirse hastalığın ortaya çıkması engellenebilir. Yine de hastalık görülürse bu sefer tedavi amacıyla ilaç kullanılır.
Yalancı Veba
Yurdumuzda ve Dünyada çok yaygın bir tavuk hastalığıdır. Yetiştiriciler Newcastle (Nevkastıl) olarak bilirler. Virüslerin sebep olduğu bu hastalık bulaştığı kümeslerdeki tavukların %90'ını öldürebilir.
En önemli korunma yolu aşıdır. Aşı sayesinde kümesteki hayvanlar hastalığa karşı dayanıklılık kazanır. Hastalığa sebep olan virüs tavuğun vücuduna girse bile hastalık yapar.
Yalancı vebanın en sevdiği şey pisliktir. Temizliğe dikkat edilmeyen bakımsız kümeslerde çok çabuk ortaya çıkar. Kümeste birden bire ölümler başlar. Hayvanların boyun , kanat ve bacaklarında felçler görülür. Hayvanlar bitkindir. Hırıltılı nefes alırlar ve yem yiyemezler.
Hastalığın kümese girmemesi için dışarıdan alınan malzemelere dikkat etmek temizliğinden ve mikrop taşımadığından emin olmak gerekir. Kümese herkesin girmesine izin verilmemeli, sürüye dışarıdan hayvan sokulmamalıdır.
Kanibalizm
Tavukların birbirlerini gagalaması ve yaralanmasına sebep olan bir hastalıktır. Sebebi tam olarak bilinmemektedir. Özellikle kala balık,sıcak ve çok güçlü ışık kaynakları ile aydınlatılan kümeslerde görülür. Yemlerinin iyi olmaması, tuz başta olmak üzere bazı mineral maddelerin eksik verilmesi de kanibalizm hastalığına neden olur.
Hastalık görülen kümeslerde tavuklar birbirlerinin tüylerini yolmaya, gagalamaya başlarlar. Tavuklar yaralanır. Hastalık olan kümeslerde yemlerin daha iyi ve bol verilmesi, içme suyuna tuz konulması, sıkışıklığın önlenmesi ve iyice havalandırılarak sıcaklığın azaltılması gerekir. Yaralı hayvanlar ayrılıp yaralı tedavi edilmelidir.
Tavuk Tifosu
Çok tehlikeli bir tavuk hastalığıdır. Kümese bulaşınca bazen %80'e varan oranlarda ölümler görülür. Yumurta ile bulaşabilen hastalıklardandır. Yani hasta tavuğun yumurtalarından çıkan civciv de hasta olur. Bu yüzden hasta hayvanların yumurtaları damızlık olarak kullanılmaz . Tavuk tifosu ayrıca, yem ve hayvanların birbirlerine teması ile de bulaşır.
Hasta hayvanların ibikleri solar, tüyleri kabarır ve yeşil renkli bir ishal görülür.
Hastalık görülünce hemen tedaviye başlanmalıdır. Ancak tedavi her zaman mümkün değildir. Bazen bütün çabalara rağmen hayvanlar ölür. En iyisi tedbir alıp hastalığı kümese sokmamaktır. Tifodan korunmak kolaydır. Kümesleri temiz tutmak ,hastalıklı yumurtaları ve bulardan çıkan civcivleri kümese sokmamak tavuk tifosunu önemli ölçüde engeller.
Parazitler
Parazit, besini başka bir canlının bedeninden sağlayan canlıların genel adıdır. İç parazitler ve dış parazitler olarak ikiye ayrılır..İç parazitler, vücudun içine giren ve iç organlarda yaşayan canlılardır. Tavuklarda en çok rastlanan iç parazitler solucanlardır. Bunlar tavukların bağırsaklarında yaşar ve onların besinlerine ortak olur. Tavukların verimini düşürür. Çok fazla olurlarsa tavuklar ölür.
Solucanlar yumurtlayarak çoğalırlar. Yumurtalar tavukların dışkısı ile dışarı atılır. Bunlar , kümese yayılır. Yemlere ve sulara bulaşır. Bu yemleri yiyen tavuklar solucan yumurtasını da yutar.
Solucanlardan korunabilmek için kümesin temizliğine dikkat etmek gerekir. Hastalık ortaya çıktığında hemen veterinere başvurmalı ve verdiği ilaçlar kullanılmalıdır.
Dış parazitler, hayvanların derisine ve tüylerine yerleşir. Bunların en önemlileri bit, pire , kene ve uyuz böcekleridir. Hayvanların kanını emerler. Çok sayıda bulunurlarsa genç hayvanları öldürebilirler. Hayvandan hayvana hastalık taşırlar.
Kümeste görüldüklerinde , kümes badana edilmeli, tüm malzeme ilaçlanmalıdır. Tavuklarda bu parazitlere kullanılan ilaçlarla ilaçlanmalıdır.
Tavuk Hastalıklarından Korunma Yolları
Bir kümeste hastalık çıkıp çıkmaması büyük ölçüde temizliğe bağlıdır. Temizlik kurallarına uyulan bir kümeste daha az hastalık görülür. Çünkü hastalıklara sebep olan mikroplar temiz, havadar bir kümes de yaşayamaz.
Temiz bir kümes denilince akla gelen mikropsuz bir kümes olmalıdır. Bunun için yapılacak çalışmaların çoğu kümes boşken olur.
Her kümes belirli dönemlerde boşalır. Örneğin; besi tavukları kesime gönderildiğinde kümesler 10 gün kadar boş kalır. Bu süre içinde kümesler iyice temizlenir ve dezenfekte edilir. Bir sonraki dönem için hazırlanır.
Önce altlık değiştirilir. Eski altlık ve her türlü pislik toplanıp atılır. Kullanılan tüm malzeme ve kümesin içi dezenfekte edilir. Gerekiyorsa kümes badana edilir. Kireç çok iyi bir mikrop öldürücüdür. Sadece tavuk kümesleri değil tüm hayvan barınakları sık sık kireçle badana edilmelidir.
Yeni altlık serilmeden önce yerlere biraz sönmüş kireç serpilir. Altlık bunun üzerine yayılır. Bu şekilde kümes yeni dönem hazırdır. Mikroplar ölmüş, her yer temizlenmiştir.
Ancak kümesin mikropsuz olması yeniden mikrop bulaşmayacağı anlamına gelmez. Her kümes ilk yapıldığında mikropsuzdur. Mikroplar kümese sonradan bulaşır.
Mikropların kümese girmesi çoğunlukla hastalıklı tavukların kümese konulması ile olur. Kümese konacak civcivler güvenilir bir kuruluştan alınmalıdır. Civcivi üreten işletmelerin hastalıksız olduğundan emin olmak gerekir.
Kümese gereksiz yere insanlar girip çıkmamalıdır. Sadece bakıcıların girmesine izin verilmelidir. Giriş kapısında dezenfekten veya kireç dolu bir havuz bulunmalıdır. Kümese girerken bunun içine basılarak girilmelidir. Mikroların çoğu ayakkabılara bulaşır. Kümese ilaç havuzlarına basarak girilmesi bu yolla mikrop bulaşmasını önler.
Kümese kuş, fare, kedi gibi hayvanların girmesine de engel olunmalıdır. Özellikle kuş ve fareler pek çok hastalığı bulaştırır.
Yabancı kümeslere ait malzemelerin kullanılması da tehlikelidir. Bunlar hastalık taşıyabilir. En iyisi yabancı kümeslerde malzeme alış verişi yapmamaktır.
Görüldüğü gibi temizlik aslında çok sayıda ve uyulması şart olan kurallardan oluşuyor. Bunlardan birini ihmal etmek bile hastalıkların kümese girmesine sebep olabilir. Tavukçuluk , hastalıkların en kolay çıktığı hayvancılık kollarından biridir ve temizlik en önemli korunma yollarındandır.
Elbette hastalıklardan korunmak için yapılacak daha pek çok iş vardır. Sadece temizlik kurallarına uymak yeterli değildir.
Tavukların aşıları düzenli olarak yapılmalıdır. Tavuk aşıları sadece iğne şeklinde değildir. Çoğu yeme veya suya karıştırılır. Bunlar tavuklara kolayca verilebilir. Aşılar, tavukları hastalıklardan korumak için yapılır.. Bazı aşılar yumurtadan çıktıktan sonraki 1-2 gün içinde yapılmalıdır. Bunları genellikle damızlık işletmeleri yapar. Diğer aşıları yetiştiriciler yapmalıdır.
Hayvanları bakımlı tutmak ve iyi beslemek hastalıkların bulaşmasını ve bulaştığında verdiği zararı azaltır. Güçlü hayvanlar daha zor hastalanır.