İyot değeri (kısaca IV), sıvı ve katı yağlarda bulunan çift
bağların toplam sayısının ölçümü olup, 100 gram sıvı veya katı yağdaki çift
bağlarla reaksiyona giren iyot miktarının gram cinsinden ifade edilmesi olarak
tanımlanmaktadır.
İyot sayısı yağların doymamışlık ölçüsü olup uygulamada
ağırlık olarak yüz kısım yağın bağlandığı iyodun ağırlığı olarak belirtilir.
Ölçü kaşığı ya da spatül, Hassas terazi, Beher, Huni, Baget,
Büret, Kıskaç, Pipet, Mezür, Piset, Numune kabı, Spor, 100 ml’lik balonjoje, Litrelik Balonjoje, 250 veya ml’lik Erlen (Ağzı traşlı ve kapaklı),
Tartım kabı, Saat.
Kullanılan
kimyasallar
Saf su,
0,1 N Ayarlı
Na2S2O3.5H2O Çözeltisi,
Buzlu asetik asit: Saf, içinde etanol ve oksitlenebilen
madde bulunmamalıdır.
Karbon tetraklorür: Saf, içinde oksitlenebilen madde bulunmamalıdır.
Bu iki reaktifte oksitlenebilen madde bulunup bulunmadığı,
10 ml reaktife 1 ml doymuş sulu potasyum dikromat çözeltisi ve 2 ml derişik
sülfürik asit katılarak çalkalamak suretiyle kontrol edilir(yeşil renk meydana
gelmemelidir.)
% 10’luk potasyum iyodür çözeltisi: 10 g KI tartılır ve saf
su ile 100 ml’ye tamamlanır. Hazırlanan bu çözelti içinde serbest iyot ve
iyodat bulunmamalıdır.
% 1’ lik taze hazırlanmış nişasta indikatör çözeltisi: 1 g
çözünür nişasta az miktarda saf su ile iyice karıştırılır ve 100 ml’ye saf su
ile tamamlanır. Kaynayıncaya kadar ısıtılır ve oda sıcaklığında soğutulur
(Çözelti berrak olmalıdır.).
İyot triklorür (ICl3) veya iyot mono klorür (ICl) 13
Wijs çözeltisi(iyot triklorür ile): 9 g iyot triklorür
tartılır, litrelik balon jojeye konur. Üzerine 700 ml asetik asit ve 300 ml
karbon tetraklorür konur ve iyice çözdürülür. Çözdürüldükten sonra litreye
tamamlanır ve kahverengi şişede saklanır.
Wijs çözeltisi (iyot monoklorür ile): 19 g iyot monoklorür
tartılır, litrelik balon jojeye konur. Üzerine 700 ml asetik asit ve 300 ml
karbon tetraklorür konur ve iyice çözdürülür. Çözdürüldükten sonra litreye tamamlanır ve
kahverengi şişede saklanır.
İşlem basamakları Tartılacak numune miktarı iyot sayısı
yüksek yağlarda daha az, düşük olanlarda daha fazla olmalıdır.
Tabloda belirtilen miktarda numune 0,001 g duyarlılıkla
kapaklı 250 ml’lik erlen içinde tartılır. Yağın çözünmesi için 15 ml Karbon
tetraklorür ve 25 ml Wijs çözeltisi ilave edilir. Erlenin kapağı kapatılarak
yavaşça çalkalanır. Daha sonra erlen karanlık bir yerde bir saat
bekletilir.Süre sonunda erlene 20 ml % 10’ luk potasyum iyodür çözeltisi ve 150
ml saf su konarak iyice karıştırılır.Üzerine 1 ml % 1’lik nişasta indikatör
çözeltisi ilave edilir (renk mavidir). Bürete doldurulan Na2S2O3.5H2O çözeltisi
ile çok kuvvetli çalkalanarak titre edilir. Mavi renk kayboluncaya kadar
titrasyona devam edilir. Mavi renk kaybolunca titrasyona son verilir ve
harcanan Na2S2O3.5H2O kaydedilir. (V1) Aynı işlemler numune konmadan saf su ile
kör deneme (tanık deney) olarak yapılır ve titrasyonda harcanan Na2S2O3.5H2O
kaydedilir (V2).
Sonucu değerlendirme
Harcanan Na2S2O3.5H2O çözeltisinin miktarından yararlanarak
gıda örneğindeki iyot sayısı miktarı aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır.
İyot sayısı = (V2-V1)x 1,269/G
V2 = Tanık deney için harcanan 0,1 N Na2S2O3.5H2O çözeltisi
miktar (ml)
V1 = Asıl deney için harcanan 0,1 N Na2S2O3.5H2O çözeltisi
miktar (ml)
G = Alınan numune miktarı (g)
Örnek: 0,1 N ayarlı tiyosülfat çözeltisi ile yapılan
titrasyon sonunda, örnek için harcanan sarfiyatın 52,50 ml, tanık deney için
harcanan sarfiyatın ise 53,1 ml olduğu kaydedilmiştir. Örnek miktarı 3g olarak
alındığına göre iyot sayısını hesaplayınız.
İyot sayısı = (58,5-52,5)x1,269 / 3
İyot sayısı = 2,538
Mikrobiyolojik ve kimyasal analizlerinizde kullanacağınız
tüm plastik sarf malzemeler için plastik
malzemeler sayfamıza buradan bakabilirsiniz.
Ürün portföyümüzdeki diğer ürünleri incelemek için lütfen
tıklayınız.