Su, hayatın devamı için vazgeçilmez olan tek besin maddesidir. Belli bir süre besinsiz kalmak çok büyük problemlere yol açmayabilir; fakat susuz kalan hiç bir canlının yaşaması söz konusu değildir. Yaşamın devamı için bu kadar önemli ve değerli olan suyun kalitesi de varlığı kadar önem arz eder. Kalitesiz ve kirli su kaynakları da canılar için önemli bir sağlık tehdidi oluşturmaktadır.
Geçmişte, su kaynaklarının bolluğu ve temizliği sayesinde çok üzerine düşülmeyen su kalitesi konusu, suya olan ihtiyaç arttıkça ve endüstrileşme ile birlikte bütün su kaynakları kirlenmeye başladıkça gündeme gelmiştir. Öyle ki günümüzde, içme ve kullanma sularının kullanıcılara ulaşmadan önce zararlı olabilecek her türlü etkenden kurtarılması gerekli hale gelmiştir. Bu sebeple çeşitli yasal düzenlemeler getirilmiştir.
Suyun sağlıklı bir şekilde tüketiciye ulaşmasını sağlayan, arıtma işlemidir. Su arıtma işlemi, suyun sağlıklı hale getirilmesi için çok önemlidir. Uygulanan genel arıtma işlemlerinin aşamaları:
- Flokülasyon (veya koagülasyon)
- Sedimentasyon
- Filtrasyon
- Dezenfeksiyon olarak özetlenebilir.
Suların temiz kaynaklardan eldesi veya arıtılarak son tüketiciye ulaşması, toplum sağlığını tümden etkileyen bir konudur. Geçmişte kirli suların, büyük toplumlarda dahi ciddi salgınlara yol açabildiği bilinmektedir.
Su arıtma işleminin en son basamağı olan dezenfeksiyon işlemi, temiz su eldesinin en önemli basamağıdır. İşlemin amacı, içme ve kullanma sularındaki mikroorganizmaların yok edilmesidir.Dezenfeksiyon iki şekilde yapılır:
Su dezenfeksiyonunda kullanılan yöntemler:
1. Kaynatma
2. Klorlama
3. Ozon ile dezenfeksiyon
4. Ultraviyole ile dezenfeksiyon
5. Potasyum Permanganat ile dezenfeksiyon
6. İyotla dezenfeksiyon
Suların dezenfeksiyonunda en sık kullanılan yöntem olan klorlama, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, içme sularının klorlanması işleminin yaygınlaşması halk sağlığı alanındaki en önemli gelişmelerden birisi olup, halen mevcut alternatifleri arasında en güvenilir dezenfeksiyon yöntemidir
Suyun dezenfeksiyonunda doğru yöntemi seçmek önemlidir. Suyun kullanılma amacı ile birlikte, suyun ve dağıtımının yapılacağı şebekenin yapısı ve özellikleri de iyi bilinmelidir.
Şebeke bütünlüğü tam ve sürekli kontrol altında ise:
– Yer altı sularının dezenfeksiyonu: birincil bakterisid etki
– Yüzeyel su kaynaklarının dezenfeksiyonu: bakterisid + parazit ve virüslere karşı da etkili ayrıca renk ve koku giderici etkinlik
Şebeke bütünlüğü tam değil ise:
– Öncelikle birincil dezenfeksiyon etkinlik ve rezidüel koruyucu etkinliği yüksek dezenfektanlar seçilmelidir
Su dezenfeksiyonunda kullanılacak dezenfektanın;
• Sürekliliği sağlanabilmeli, kolay uygulanabilmeli ve çabuk sonuç vermeli
• Ucuz olmalı
• Zehirli etkisi olmamalı
• Yöntemin fiziksel ve kimyasal kirletici etkisi olmamalı
• Toplum bireyleri tarafından kabul edilebilmeli
• Suların renk, tat gibi özelliklerini bozmamalı
• Hastalık yapıcı etkenleri bütünüyle öldürüp yok etmelidir.
1 – KAYNATMA
Suyun 10 dakika kadar kaynatılması yapılan dezenfeksiyon işlemidir.Bu işlem esnasında sporlu mikroorganizmalar ölmez ancak diğer mikroorganizmalar tahrip edilir.Suyun kaynatılması ile suda tat verici olan gazlar ortamdan uzaklaştırılmış olur.Bu nedenle suda oluşan tat bozukluklarını gidermek amacıyla suyun havalandırılması (kaptan kaba boşaltma) gerekmektedir. Kaynatma usulü ile dezenfeksiyon ev şartlarında geçerlidir.Çok güvenli bir dezenfeksiyon yöntemi olmamakla birlikte zorunlu hallerde kullanılması tercih edilmelidir.
2 – KLORLAMA
Klor dezenfektan etkisi fazla olan bir maddedir.Klorun suda bulunan mikroorganizmalara tam etki edebilmesi için klor dozunun ve klorun sudaki kalma süresinin tam ayarlanması gerekmektedir.İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik ile suda bulunması gereken klor miktarı en fazla 0,5 mg/lt olarak belirlenmiştir.Yani suyun litresinde en fazla 0,5 mg serbest klor bulunması anlamına gelmektedir.
Kullanılan başlıca klorlu maddeler:
Soydum hipoklorit (NaOCl2)
Kalsiyum hipoklorit (CaOCl2)
Javel Suyu
Klorlu tabletler
Kireç kaymağı (kalsiyum hipoklorit)
Klorla su dezenfeksiyonunun üstünlükleri:
- Bilinen patojen mikroorganizmaların birçoğuna etkilidir ve bunları tamamen yok eder veya üremelerini engeller.
- Suyun işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı çeşmeye kadar sürekli dezenfeksiyon sağlayan tek yöntemdir.
- Yan ürünleri en çok incelenen dezenfektandır
- Tat ve koku kontrolü sağlar, içme sularında kötü koku ve tada neden olabilen çok sayıdaki doğal organik maddeyi okside eder
- Vejetasyon sonucu meydana gelen sülfidleri ve kokuları ortadan kaldırır.
- Biyolojik büyümeyi kontrol altına alır,
- Klor kimyasal kontrol sağlar, suda bulunabilecek hidojen sülfiti, amonyak ve diğer nitrojenli bileşikleri parçalar ,
- Ekonomik katkı sağlar ,
- İçme suları dışında rekreasyon amacıyla kullanılan (havuz, kaplıca vb. gibi) suların dezenfeksiyonunda da kullanılabilir.
Klorlama ile ilgili dikkat edilmesi gerekenler:
- Serbest klor en az 30 dakika suda kalmalıdır (temas süresi
- Klorlama için en iyi aşama arıtma işlemlerinin tamamen sona erdiği, depolama veya dağıtım işleminden hemen önceki aşamadır.
- Yavaş kum filtrelerinden önce veya diğer mevcut biyolojik arıtım aşamalarından önce suya klor ilave edilmemelidir.Katı haldeki klor formları dezenfekte edilecek suya doğrudan atılmamalı, öncelikle az miktarda suyla mekanik olarak karıştırılmalıdır
- Normal şartlarda rezidüel klor (serbest veya aktif klor) düzeyi maksimum 0.5 ppm olmalı.
- Olağanüstü durumlarda >1ppm klor düzeyi sağlanmalıdır
- Öncelikle suyun bulanıklığını azaltmaya yönelik arıtma işlemleri uygulanmalıdır.
- Su kaynaklı enfeksiyon hastalıklarının önlenebilmesi için koruma önlemleri (su havzalarının, depolama ve dağıtım sistemlerinin) her zaman öncelikli olmalıdır.
3 - OZON İLE DEZENFEKSİYON
Özel olarak tasarlanmış Ozon jeneratöründen elde edilen Ozon gazının su ile temas ettirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Her metreküp su için 1 – 1,5 gram ozon kullanılır.Bu dezenfeksiyon işleminde çabuk sonuç alınır.Ancak pahalı bir dezenfeksiyon yöntemi olması ve sürekliliğinin olmaması (özellikle şebeke sularında uç noktaya kadar etkili olması gerekir) nedeniyle pek tercih edilmez.Sporlular dışında bütün mikroorganizmalar tahrip olur.
4 – ULTRAVİYOLE İLE DEZENFEKSİYON
Primer dezenfeksiyon yöntemidir. Residüel dezenfeksiyonu sağlamaz. Dalga boyu 0-3900 Angstrom arasında olan ışınlara Ultraviyole denir.Su dezenfeksiyonunda 2500 – 3000 Angstrom dalga boyuna sahip ışınlardan yararlanılır.Bunun için yüksek voltajlı elektrik lambaları kullanılır.Suya 10 cm mesafe ile 30 sn tesir ettirilerek dezenfeksiyon yapılır. Sporlulara etkisi yoktur.
5 – POTASYUM PERMANGANAT İLE DEZENFEKSİYON
Suya atıldığı zaman doğuş halinde oksijen meydana gelmektedir.Oksijen suda oksidan etkisiyle sporlular dışındaki mikroorganizmaları öldürür.Bulanık olmayan suların 1 litresine 0,03 gr., bulanık sulara ise bu miktarın iki katı ilave edilerek 15 dakika bekletilir.Suya menekşe rengi verdiğinde bunun giderilmesi gerekir.Bu da potasyum hiposülfit ile olur.Az miktardaki sular için kullanılır.Kolera vibriyonuna karşı diğerlerinden daha etkilidir.Kaplarda siyah kahverengi bir tortu bırakması nedeniyle pek kullanılmamaktadır.
6 – İYOTLA DEZENFEKSİYON
İyotun da yüksek bakterisit etkisi vardır.Suların dezenfeksiyonunda tavsiye ediliyorsa da ekonomik değildir.1 litre suya % 2’lik tentürdiyottan 2 damla hesabıyla yapılır.İyot ile su dezenfeksiyonunda su berrak olmalı kullanılan kap ise cam veya emaye olmalıdır.Az miktardaki sular için kullanılmaktadır.
Dezenfeksiyonun izlenmesi:
Suyun dezenfeksiyonu işlemi öncesi ve sonrası, dkkatle takip edilmelidir. Sulardan düzenli olarak örnekler alınarak mikrobiyolojik analizler yapılmalı ve sonuçlara göre gerektiğinde dezenfeksiyon dozu veya işlemlerinde değişikliğe gidilmelidir.
Su analizi yapmak için Diatek tarafından Steril numune alma poşetlerini satın alabilirsiniz.
Su analizlerinizi Hypet Aqua hazır besiyerleri ile kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz.
Hypet Aqua hakkında detaylı bilgi almak için TIKLAYINIZ.