Mikroorganizmaların gelişip çoğalması için gerekli olan besin, su ve sıcaklığın optimum şartlarda olması gerekmektedir. Nasıl örneğin alındığı ortamda bu şartlar bulunuyor ise ekim yapılan besiyer ortamında da aynı optimum koşullar olması gerekmektedir.
Endüstriyel analiz laboratuarında amaca göre farklı besiyerler kullanılır. Bunlardan bazıları;
PLATE COUNT AGAR
Plate Count Agar besiyerinde bütün mikroorganizmalar üreyebilmektedir. Bu besiyer, toplam bakteri sayımı için kullanılır. Ekimden sonra 37 0C derecede etüvde 24 saat bekletildikten sonra oluşan tüm koloniler sayılarak analiz sonucuna gidilebilir.
SABOURAUD DEXTROSE AGAR
Optimum fungal gelişme yüksek karbonhidrat varlığında sağlanır. Bileşimde inhibitör yoktur. Bakteriyel gelişme düşük pH ile baskılanır. Eğer, bakteri kontaminasyonu yoğun olan bir materyalden izolasyon yapılması gerekli ise otoklav sonrası besiyeri sıcaklığı, 45 0C'a düşünce uygun bir antibiyotik (örneğin, 500 mg/L cycloheximide) katılması önerilir. Candida albicans izolasyonu için bu besiyerine 100 mg/L triphenyltetrazolium chloride eklenmelidir.
DICHLORAN ROSE BENGAL CHLORAMPHENICOL AGAR
Rose Bengal Chloramphenicol (RBC) Agar 'ın modifiye edilmiş şeklidir. Bileşimine dichloran ilave edilmiş, pH düşürülmüş ve rose bengal konsantrasyonu yarıya indirilmiştir. Bu şekilde mayalar ve bakteriler için daha iyi bir inhibisyon sağlanır, küf kolonilerinin yayılması önlenerek sayımın daha iyi yapılması sağlanır. Buna karşılık, bazı küfler bu besiyerinde gelişemeyebilir. Bu nedenle toplam küf florasının belirlenmesi için paralel olarak Rose Bengal Chloramphenicol (RBC) Agar da kullanılması önerilir.
VIOLET RED BILE AGAR
Besiyeri bileşiminde bulunan safra tuzları ve kristal viyole başta gram pozitifler olmak üzere refakatçi floranın gelişimini inhibe ederken, laktoz pozitif bakterilerin varlığı pH indikatörü ile koloni renginin kırmızıya dönüşmesi ve safra asitlerinin koloni etrafında çökelti oluşturması ile belirlenir. Dolayısıyla 30-32 ya da 35-37 oC'da 18-24 saat süren inkübasyondan sonra 1-2 mm çapında kırmızımsı bir presipitat zonu ile çevrili kırmızı koloniler, Enterobacteriaceae familyasının laktoz pozitif üyeleri olan koliform grup bakteriler olarak sayılır.
Enterokoklar ve koliform grup dışındaki Klebsiella türleri bu besiyerinde toplu iğne başı büyüklüğünde küçük pembe koloniler oluştururlarken, laktoz negatif olan Enterobacteriaceae üyeleri renksiz koloniler meydana getirirler. Laktozdan başka şeker içeren ve özellikle sıvı gıdaların doğrudan ekiminde Enterobacteriaceae familyasının başka türleri atipik koloniler oluşturabilir. Atipik koloniler Brilliant Green Bile (BGB) Broth besiyerine aşılanarak gaz oluşumu izlenmelidir.
MUG katkılı Fluorocult VRB Agar besiyerinde tipik kolonilerin E. coli olup olmadığı birkaç dakika içinde ve standart VRB Agar besiyerindeki tipik kolonilerin E. coli olup olmadığı 2 saat içinde Bactident E. coli ile MUG esaslı olarak hızlı bir şekilde belirlenebilir.
BAIRD PARKER AGAR
Baird-Parker Agar besiyeri refakatçi floranın inhibisyonu için lityum klorür ve tellurit içerirken besiyeri bileşimindeki piruvat ve glisin stafilokokların gelişimini selektif bir şekilde stimüle eder. S. aureus kolonileri lipoliz ve proteoliz sonucunda koloni etrafında tipik zon ve halka oluşturmaları, telluritin telluriuma indirgenmesi sonucunda siyah koloni oluşturmaları olmak üzere 2 tipik karakteristik özellik ile belirlenirler. 37 oC'da 24 saat inkübasyon sonunda S. aureus 1-1,5 mm çapında siyah, parlak konveks koloniler oluşturur. Koloni çapı 48 saat inkübasyondan sonra 1,5-2,5 mm olur. Yumurta sarısı reaksiyonu ve tellurit indirgenmesi genellikle pozitif koagulaz reaksiyonu ile beraberce oluşur. Baird-Parker Agar besiyerinde yumurta sarısı yerine kan plazması ilavesi ile hemoliz testi de yapılabilir. İnsan kaynaklı S. aureus ?-hemoliz yaparken sığır kaynaklı olanlar ß-hemoliz yaparlar.
Lesitinaz aktivitesi, besiyerinin 37 oC'da 24 veya 48 saat inkübasyonu ve sonra tercihen buzdolabında 1 gece bırakılması ile daha kesin olarak saptanır.
TRYPTOSE SUFITE CYCLOCERINE AGAR
TSC Agar bileşimindeki besin maddeleri Cl. perfringens gelişimini sağlarken hidrojen sülfür oluşumu kolonilerin siyahlaşması ile belirlenir. Sikloserin refakatçi flora gelişimini baskılar. 370C'de 48 saat inkübatöre bırakılarak oluşan koloni sayısı sayılır ve analiz sonucuna gidilir.
RAMBACH AGAR
Rambach Agar bugün için kullanılan Salmonella izolasyon besiyerleri içinde başta Proteus olmak üzere refakatçi flora ile en iyi ayrımı sağlayan besiyerlerinden birisidir. Bu besiyerinde Salmonella kırmızı renkli koloni oluşturur iken Proteus ve Shigella renksiz sarımsı, koliform bakteriler mavi-yeşil veya mavi-mor renkli, Pseudomonas renksiz kırmızımsı koloni morfolojisi verir. Salmonella, besiyeri bileşimindeki propylen glyocol'den asit oluşturur ve pH indikatörü ile koloni renginin kırmızı olması sağlanır. Koliform grup bakterilerin Salmonella 'dan ayrımı için bileşimde kromojenik substrat vardır. Koliformlar için spesifik olan ß-galactosidase enzimi ile bu kromojenik substrat parçalanır ve böylece koliformlar tipik mavi-yeşil renkli koloni oluşturur. 370C'de 48 saat inkübatöre bırakılarak oluşan koloni sayısı sayılır ve analiz sonucuna gidilir.
E. COLİ / COLİFORM AGAR (ECC)
Chromocult Coliform Agar besiyerinde diğer Gram negatifler renksiz koloni oluştururlar. Gıda analizlerinde özellikle Pseudomonas ve Aeromonas türleri başta olmak üzere yoğun bir refakatçi flora kontaminasyonu var ise kaynatarak yapılan sterilizasyon sonrasında besiyeri 45-50 oC'a soğutulup cefsulodin ilavesinin besiyerinin selektivitesini artıracağı literatürde belirtilmektedir. İlave edilecek cefsulodin miktarı 1 litre besiyeri için yayma ve dökme yöntemleri ile ekim yapıldığında 5 mg; membran filtre ekimlerinde 10 mg olmalıdır. 5 mg Cefsulodin, 1 mL damıtık su içinde çözülerek besiyerine ilave edilir. Ekimden sonra 370C derecede etüvde 24 saat bekletildikten sonra oluşan kırmızı koloniler koliform, mavi renkteki kolonler ise E. coli olarak sayılır ve analiz sonucuna gidilir.
EC O157:H7 SELECTİVE AGAR BASE
EC O157:H7 Selective Agar besiyeri sadece E. coli O157:H7 özel kromojenik besiyer olduğudan, bu mikroorganizmayı renk değişimine uğratarak sayımı kolaylaştırıyor. Ekimden sonra 370C derecede etüvde 24 saat bekletildikten sonra oluşan tüm koyu mor-kırmızımsı renkteki koloniler sayılarak analiz sonucuna gidilebilir.
LİSTERİA KROMOJENİK AGAR
Listeria Kromojenik Agar besiyeri L. monocytogenes mikroorganizmasına özel besiyerdir. Uygun şekilde örnek alınıp gerekli işlemler yapıldıktan sonra besiyere ekim işlemi gerçekleştirilir. Daha sonra 48 saat 370C ‘de inkübatöre bırakılır. Oluşan mavi-yeşil renkteki koloniler sayılarak analiz sonucuna gidilir.
KROMOJENİK SALMONELLA AGAR
Kromojenik Salmonella Agar besiyeri sadece salmonellaya özel kromojenik besiyer olduğudan, salmonellayı renk değişimine uğratarak sayımı kolaylaştırır. Ekimden sonra 370C derecede etüvde 24 saat bekletildikten sonra oluşan tüm kırmızı – pembe renkteki koloniler sayılarak analiz sonucuna gidilebilir.
KF STREPTOCOCCUS AGAR
Besiyerinin içeriğindeki maltoz ve laktoz, enterokokların çoğu tarafından asit üretilerek metabolize edilir. Böylece enterokokların gelişimi teşvik edilirken, istenmeyen mikroorganizmalar sodyum azid tarafından baskılanır. Asit oluşumu, bromkresol moru renginin sarıya dönüşmesiyle gözlenir. Enterokoklar, TTC 'yi formazana indirger ve kırmızı koloniler oluşturur. 370C'de 48 saat inkübatöre bırakılarak oluşan koloni sayısı sayılır ve analiz sonucuna gidilir.