Listeria monocytogenes (L. monocytogenes), insan ve hayvanlarda değişik enfeksiyonlar meydana getiren, gram pozitif, tekli veya kısa zincir formunda, çomak şeklinde, hareketli (18-26°C’de), sporsuz ve kapsülsüz bir bakteridir.
Son derece dayanıklı ve 4°C (buzdolabı sıcaklığı) - 37°C (vücut sıcaklığı) aralığında rahatlıkla üreyebilir. Düşük sıcaklıklarda üreme yeteneği bakterinin dondurulmuş gıdalarda çoğalmasına imkan verir.
Listeriosis, L. monocytogenes'in sebep olduğu genel hastalık grubuna verilen isimdir.İnsanlarda menenjit, septisemi, konjonktivit, deri ve mukoza lokasyonları ve kan tablosunda monositoz görülebilir. Bununla birlikte, listeriosis hastalığının asıl öldürücü etkisi, sinir sistemine sıçraması sonucunda yol açtığı menenjit ile gözlenir. Listeria’nın yeni doğanlardaki hastalık oluşturma oranının yüksekliği; bakterinin gebelerde plasenta yolu ile fetusa geçebilmesinden kaynaklanır.
L. monocytogenes, taze su, tuzlu su, lağım suyu, toz, toprak, hayvan yemi, gübre ve çürüyen bitkilerden, hayvanların ayaklarından, hayvan kaynaklı pişmemiş gıdalar, taze ve donmuş kümes hayvanları, deniz ürünleri, kırmızı et, et ürünleri, balık, çiğ ve pastörize edilmiş süt, peynir, dondurma, pişmiş sucuk-sosis ve pişmiş tavuk, pişmemiş sebze ve meyveler gibi geniş bir alandan izole edilmektedir. Ayrıca hayvanların ve sağlıklı veya hastalık belirtilerine sahip insanların dışkılarından da izole edilebilmektedir.
Kontamine gıdalarda çok az düzeyde bulunan L.monocytogenes, depolanma esnasında soğutma ortamında gelişip çoğalabilmektedir. Bununla beraber araştırmalarda, normal sağlıklı insanlarda düşük bir düzeyde olduğu, immunsupressif kişilerin, çocukların, yaşlıların, alkoliklerin ve hamile kadınların yüksek risk taşıdığı saptanmıştır.
Listeria cinsinde L.monocytogenes dışında, L.ivanovii, L.innocua, L.welchimeri, L.seeligeri, L.grayi, L.denitrifikans ve L.murrayi türleri de bulunmaktadır ve tüm Listeria türlerinin et ve et ürünlerini değişik oranlarda kontamine ettiği bilinmektedir.
Laboratuvar tanısı:
Aseptik şartlarda alınan numuneler, soğuk zincir korunarak ve bekletmeden analize alınır.
Çalışmanın ilk safhasında Listeria türlerinin izolasyonu, ikinci safhasında ise identifikasyonu yapılır. Listeria analizi için standartlarda belirlenen yöntemler gereğince sırasıyla ön zenginleştirme, zenginleştirme, selektif katı besiyerine ekim, kolonilerin incelenmesi, ve identifikasyon için biyokimyasal testler yapılır.
Ön zenginleştirme: Analize alınacak örnekten 25g tartılarak 225ml ön zenginleştirme besiyerine eklenir. İki dakika homojenize edildikten sonra 24 saat 30°C’de inkübasyona bırakılır.
Zenginleştirme: Ön zenginleştirme besiyerinin inkübasyonundan sonra, 0.1ml homojenat alınarak zenginleştirme besiyerine geçilir. 24 saat 30°C’de inkübasyona bırakılır.
Katı besiyerine ekim: İnkubasyon sonunda zenginleştirme besiyerinden bir öze dolusu alınarak, seçilen selektif katı besiyerine yüzeye çizme yöntemi ile ekilir ve 24-48 saat 35°C’de inkübasyona bırakılır. Kullanılan katı besiyeri, Listeria türlerini kromojenik olarak ayırt eden bir besiyeri veya Listeria türlerini genel olarak üreten bir besiyeri olabilir, ki genel besiyerinde üreyen mikroorganizma kolonilerine, çeşitli yöntemler ile doğrulama yapmak gereklidir.
Kolonilerin değerlendirilmesi: İnkubasyon sonunda üreyen şüpheli koloniler genel bir katı besiyerine pasajlanır ve 24-48 saat 30°C’de inkübasyona bırakılır. Bu besiyerinde üreyen kolonilerde gram boyama, katalaz, oksidaz, hreketbiyokimyasal doğrulamalar yapılır.
L. monocytogenes, diğer Listeria türlerinden farklı olarak katalaz pozitiftir. Gram ve katalaz pozitif, oksidaz negatif olan, hareket mediumda 25°C’de 7 gün içerisinde şemsiye tarzında üreyen koloniler Listeria şüpheli olarak kabul edilir.
Doğrulama için CAMP testi de kullanılabilir. Bu testte şüpheli koloniden öze ile alınan örnek, besiyerinde, S. aureus ile dik açı oluşturacak şekilde çizgi ekim yapılır. Ekimin çaprazlama bölgelerinde görülen hemoliz artışı testin pozitifliğini gösterir.
Listeria türlerinin kesin identifikasyonu için ticari kitler kullanılabilir. Bakterilerin biyokimyasal özelliklerine göre doğrulanması mantığı ile çalışan bu kitler ile tür bazında identifikasyon yapılabilir.
Çabuk tanı için floresanlı inceleme, EIA ve PCR yöntemleri kullanılabilir.
Korunma: Bakteri evcil hayvanlar, kuşlar, balıklar, memeli hayvanlar ve taşıyıcı insanların dışkılarından izole edilebildiği için doğada her yerde yaygın olarak bulunabilmektedir. Süt, süt ürünleri, et ürünleri ve hayvan dışkısı ile bulaşmış gıda maddelerindeki bakteri özellikle gıda maddelerinin soğukta (+4°C) saklanması sırasında çoğalır ve enfeksiyon yapar. İnsandan insana bulaşmada genital yol rol oynar.
Bakteriyi yok etmek için tam olarak bir önlem mümkün olmasa da bu bakteriler 75 °C'de öldürüldüğü için, uygun depolanmış, ısıtılmış ve pişirilmiş gıdalar güvendedir. Çapraz kontaminasyon en büyük risktir. Bu sebeple pişmiş olan gıdaların pişmemiş olanlarla temas haline geçmesini önleyebilmek çapraz kontaminasyonun önüne geçmek için önemlidir.
Uygun koşullarda hazırlanmış besinlerin tüketilmesi ve buzdolabında bulunması gereken gıdaların da hijyenik kurallara uygun saklanması gereklidir.
Listeria analizlerinizi yapmak için Toz Besiyeri veya Hazır Besiyeri çeşitlerimizi kullanabilirsiniz.